Middagconcert
Zondag
1 februari 2009 14.00 uur
Leiderdorps Kamerkoor
o.l.v. Béni Csillag
Nicolet
Jansen, Alt/Mezzo
Hein Putter, Tenor
Toegang € 14,- (vrienden € 12,-)
PROGRAMMA
De
Vespers (opus 37, 1915) van Sergei
Rachmaninov (1873-1943)
1. Priidite, poklonimsya
Komt, laten wij aanbidden
2. Blagoslovi, dushe moya
Loof de Heer, mijn ziel
3. Blazhen muzh
Beatus Vir
4. Svete tikhi
O stil licht
5. Nyne otpushchaeshi
Nunc dimittis
6. Bogoroditse devo
Ave Maria
7. Shestopsalmie
Hexapsalm (Gloria)
8. Khvalite imya gospodne
Laudate nomen Domini
9. Blagosloven esi, gospodi
Laudate Dominum
10. Voskreseniye khristovo
De opstanding van Christus
Videvshe
hebben wij gezien
11. Velichit dusha moya Gospoda
Magnificat
12. Slavoslovie velikoe
Grote Doxologie (Gloria)
13. Tropar: “Dnes spaseniye”
Hymne: “Dag van Verlossing”
14. Tropar: “Voskres iz groba”
Hymne: “Opgestaan uit het graf”
15. Vzbrannoy voevode
Strijdbare Aanvoerster
Rachmaninov mag dan een ambivalente houding
jegens de kerk hebben gehad, hij was bepaald
niet onreligieus. De Vespers (opus 37) (‘Vsenoshchnoe
bdenie’), is een a cappella compositie op
teksten uit de Russisch-orthodoxe kerk. Het
wordt beschouwd als de grootste muzikale
prestatie van de Russisch-orthodoxe kerk, en
Rachmaninov zelf noemt zijn ‘Vespers’ een
van zijn meest geliefde composities. Het
werk vormt het culminatiepunt van een
belangrijke, grote traditie en overtreft in
termen van kleur, koorvirtuositeit en haast
symfonische koormuziek al het voorafgaande.
De componist genoot duidelijk van de
wijdingsvolle Slavische basklanken en van
het traditionele thematische materiaal zelf,
dat hij later nog citeert in de eerste
symfonie en de symfonische dansen. Nu eens
ingetogen sereen, dan weer groots en
juichend is het een imposant werk dat meteen
veel succes had en waarvan ook menige opname
bestaat. Het werd vanaf maart 1915 met
succes uitgevoerd. Ten tijde van de
Russische revolutie in 1917 en de opkomst
van de Sovjet Unie werden uitvoeringen van
religieuze muziek echter verboden.
De
Vespers komen wij ook in het westerse
officie tegen, met deels andere teksten.
Deze werden uitgevoerd op zaterdagavond of
aan de vooravond van een feestdag. Sergei
Rachmaninov schreef de 15 gezangen voor de
nachtwake van Pasen in 1915. Hij had zich al
eerder met kerkelijke muziek beziggehouden
toen hij in 1910 de Chrisostomos-liturgie
toonzette in de stijl van Tsjaikovsky. In de
Vespers grijpt hij meer terug op de
kerkelijke traditie door het gebruik van
oude melodieën en soms een meer reciterende
stijl. Rachmaninov putte uit deze
traditionele teksten en melodielijnen voor
het componeren van zijn acht- tot
twaalfstemmige koorwerk. De bijzondere
harmonieën en de grote dynamiekverschillen
maken de Vespers van Rachmaninov tot een
monumentaal werk. Tijdens de uitvoeringen
van de Vespers werden geen instrumenten
gebruikt omdat de orthodoxe muziek geen
instrumenten toelaat: alleen de stem van het
menselijke hart roept tot God. Verder wist
hij er een groots geheel van te maken door
zijn "chorische orkestratie", waarbij de
stemgroepen veelvuldig worden opgesplitst.
De titel Vespers is enigszins misleidend
omdat alleen de eerste zes van de 15 delen
de Vespers betreffen. De Vespers bestaan uit
drie verschillende cantatestijlen: znamenny
(nrs 8-9-12-13-14); een recitatieve
‘Griekse’ stijl (2-15); en een ‘Kievse’
variant (4-5). Deze stijlen leerde
Rachmaninov van zijn leraar Smolenky. De
eisen die aan het koor gesteld worden zijn
erg hoog. De Vespers vragen een zeer
grote stemomvang, met extreem diepe
baspartijen en hoge sopraanpassages.
Vocaaltechnisch wordt er van de zangers ook
heel wat verwacht, omdat de partijen vaak
gediviseerd zijn en veel lange melodische
lijnen in sterk wisselende dynamiek laten
zien.
